IKEBANA – Proper Use of Vases

* Tác giả: Mary Averill, 1915.

Lựa chọn lọ hoa

Lọ cắm hoa ở Nhật Bản có vô vàn hình thức và kiểu dáng cùng chất liệu phong phú. Lọ cổ dài Kwabin được xem là chiếc lọ cắm hoa lâu đời nhất. Với lọ cắm hoa này, bố cục cắm hoa cần có chiều cao nổi trội, không dễ để tạo sự cân bằng, thế nên người ta dần chuyển sang những loại lọ thấp và rộng hơn, dẫn đến các bố cục cắm hoa có khuynh hướng hạ thấp dần chiều cao.

IKEBANA – Rules in Rhyme

* Tác giả: Mary Averill, 1915.

Hầu hết các ý tưởng và quy tắc cơ bản của nghệ thuật cắm hoa đã được biểu đạt trong thi ca. Tác phẩm cắm hoa đầu tiên của Ikenobu, nhà sư đã sáng lập ngôi trường đào tạo nghệ thuật cắm hoa mang tên mình, được làm nên từ hoa đỗ quyên và lá phong, được phối hợp trên tinh thần thể hiện phong cảnh Kamo-no-dan Kyoto. Từ bố cục cắm hoa này, ông hình thành mười chín quy tắc cắm hoa, là nền tảng của trường Ikenobu ở thời điểm hiện tại: Số lượng bông hoa trong một bố cục cắm hoa không vượt quá mười chín. Một bài thơ được sáng tác trong khoảng thời gian này:

IKEBANA – The Theory of Japanese Flower Arrangement

* Tác giả: Mary Averill, 1913.

Từ góc độ của người Nhật, lý thuyết của nghệ thuật này không chỉ thú vị, mà còn hữu ích trong việc giúp người cắm hoa làm nên những tác phẩm mang vẻ đẹp hài hòa chỉ bằng cách vận dụng vài quy tắc đơn giản và linh hoạt; lý thuyết gắn liền với các quy tắc thực hành và chúng không thể tách rời nhau, tương tự như lịch sử Nhật Bản không thể tách rời khỏi hệ thống những câu chuyện thần thoại và huyền sử. Tôn giáo cũng có sự đóng góp của riêng mình vào lý thuyết cắm hoa của người Nhật. Kể từ khi nghệ thuật cắm hoa được đưa đến Nhật Bản từ Trung Hoa thông qua sự du nhập của đạo Phật, một cách tự nhiên, bộ môn nghệ thuật này thấm đượm triết lý Trung Hoa và Phật giáo. Triết lý Phật giáo đề cao sự quý giá của cuộc sống và xem trọng những nỗ lực duy trì sự sống, và đây là nền tảng của hầu hết các quy tắc cắm hoa, đồng thời định hình cả hình dáng của lọ cắm hoa, luôn được thiết kế sao cho những bông hoa giữ được độ tươi và duy trì sự sống của chúng càng lâu càng tốt. Đây cũng chính là nguyên lý hàng đầu của nghệ thuật cắm hoa và chưng hoa – vô vàn công sức và thời gian được dành ra chỉ để cải thiện và nâng cao năng lực giúp cho những bông hoa kéo dài được độ tươi, vẻ đẹp và cuộc sống của chúng trong lọ.

IKEBANA – Proper placing of flowers

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei), năm 1915.

[ Xem lại bài trước: “Cắm hoa trên chậu treo” ]

Nghệ thuật cắm hoa kiểu Nhật gắn liền với nhiều phong cách cắm hoa và chưng hoa khác nhau, với lọ hoa và chậu hoa cũng có vô vàn kiểu dáng đa dạng, đến mức đề xuất hữu ích nhất ở đây chính là tham khảo những tài liệu cắm hoa kinh điển, hướng dẫn người đọc cách hòa hợp ý thích cá nhân vào việc cắm hoa vào lọ và chọn vị trí để chưng chúng.

Tuy vậy, có một vài quy tắc cơ bản về bố trí nên được tuân thủ trong phần lớn các trường hợp.   

IKEBANA – Hanging and hooked arrangements

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei)

[ Xem lại bài trước: “Vài bố cục cắm hoa đơn giản” ]

Thực vật dạng dây leo nên được chưng trong chậu treo hoặc lọ treo, để mô phỏng sự sinh trưởng của chúng trong tự nhiên. Dây leo thẳng đứng hẳn là một hình ảnh không tự nhiên, thế nên hãy bố trí nó di chuyển qua mép chậu rồi lượn xuống, như thể nó đang trườn bò qua một tảng đá hay bám vào một sườn núi. Chỉ những sợi dây leo quá ngắn hoặc không thuộc thành phần quan trọng có thể đứng thẳng.

Cắm hoa trên chậu treo cũng tuân thủ các nguyên tắc liên quan đến ba thành phần Thiên, Địa và Nhân. Thiên vẫn là nhánh hoặc chùm dây leo dài nhất, chỉ khác biệt ở chỗ chúng hướng xuống thay vì thẳng đứng, do thế sinh trưởng tự nhiên của chúng. Và vì Thiên là thành phần quan trọng nhất trong bố cục cắm hoa, nó buộc phải hoàn thành nhiệm vụ mô phỏng đường nét hoặc hình dáng tự nhiên của loài thực vật gắn liền với nó một cách chính xác nhất.  

IKEBANA – Simple arrangements

–

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei)

[ Xem lại bài trước: “Xuân-hạ-thu-đông trong Ikebana” ]

BỐ CỤC CẮM HOA GỒM MỘT BÔNG

Bố cục cắm hoa chỉ gồm một bông (“ichirin ike”) được thực hiện theo hai cách.

Cách thứ nhất dựa trên ý tưởng tôn vinh vẻ đẹp độc nhất của một bông hoa đơn lẻ bằng việc bố trí nó đứng một mình; cách thứ hai là phô diễn sự thiếu thốn, với bố cục chỉ gồm một bông hoa, một nụ hoa, hoặc một vài chiếc lá còn sót lại từ một tổ hợp trang trí công phu khác. Nếu chọn cách thứ hai, bố cục cắm hoa cần thể hiện hình ảnh trọn vẹn của những thành phần đơn lẻ đó, tạo nên hiệu ứng khơi gợi hồi ức hay hoài niệm (“memory composition”). Nếu sử dụng bố cục đông đúc, có thể chưng những bông hoa nở muộn được gọi là Zanka. Với cành hoa đơn lẻ, hoa ở dạng nụ hoặc búp là phương án tốt hơn so với hoa bung nở; có thể sử dụng bố cục cắm hoa chỉ gồm lá.

IKEBANA – Seasons in flower arrangement

.

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei), năm 1913.

Theo người Nhật, sự đơm hoa kết quả của cây ứng với sự dịch chuyển linh hồn của thực vật, từ hoa sang lá, từ lá đến quả, hài hòa với bốn mùa trong năm. Mùa xuân, linh hồn của cây trú ngụ trong hoa; mùa hạ, linh hồn nằm ở lá, chuyển sang quả vào mùa thu, và phân tán ra các cành trong mùa đông.   

IKEBANA – Choice of flowers

.

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei), năm 1915.

[ Xem lại bài trước: “Quy tắc cắm hoa Ikebana” ]

Chọn hoa để cắm quan trọng không kém việc cắm hoa. Trong trường hợp bạn sử dụng hoa tự trồng trong vườn nhà mình, hãy dự tính trước lọ hoa và vị trí chưng hoa trước khi thu hoạch, việc cắm hoa sau đó sẽ nhanh chóng và dễ cho ra kết quả ưng ý. Theo kinh nghiệm cá nhân của tôi, người mới học cắm hoa kiểu Nhật thường bất ngờ với cách người Nhật xem trọng đường nét và hình dáng tự nhiên của cây cối và hoa cỏ trong tự nhiên; việc uốn cong hoặc nhào nặn lại các cành có thể không còn cần thiết nữa, một khi khâu chọn hoa được thực hiện khéo léo.

IKEBANA – Principles and rules

.

*Tác giả: Mary Averill (Kwashinsai Kiyokumei), năm 1913.

Việc đầu tiên là lựa chọn cành hoa hoặc nhánh cây bạn muốn chưng, độ dài càng dài càng tốt. Mọi bố cục cắm hoa cần đảm bảo ba thành phần cơ bản là Thiên, Địa, và Nhân. Bất kỳ cành, nhánh hay chùm hoa nào khác ngoài ba thành phần này đều chỉ mang tính bổ trợ.

Hình dáng của ba thành phần cơ bản được người Nhật miêu tả như sau:

FLOWERS IN HOME DECORATION – Part 3: The Background

*Tác giả: Charles Franklin Warner, năm 1911.

[ Xem lại phần 2: Lọ hoa ]

PHÔNG NỀN

Hòa hợp với không gian và môi trường xung quanh – Để hoa tươi đạt hiệu ứng thẩm mỹ và trang trí nội thất tối đa, một bố cục cắm hoa đẹp mắt và đầy tính nghệ thuật không thôi chưa đủ, mà tổ hợp này còn phải hài hòa với môi trường xung quanh nó, tương tự như tranh ảnh treo tường. Nhiều tổ hợp chưng hoa đánh mất toàn bộ vẻ đẹp và giá trị của chúng chỉ vì được đặt trong một không gian quá nhỏ hẹp và chứa đầy những vật thể gây mất tập trung. Cách đây vài ngày, tác giả quyển sách này bước vào một căn phòng để lấy một món đồ, và ông ta quên bẵng mình định lấy gì vì bận chiêm ngưỡng lọ hoa xinh đẹp trong phòng: một chùm hoa cúc vàng khoảng ba đến bốn cành, được bố trí trong một chiếc lọ màu vàng nâu trên một chiếc bàn lớn màu gỗ gụ, với những chiếc lá thẳng đứng làm tăng giá trị của tổ hợp. Lọ hoa này nổi bật hơn bất kỳ thứ gì khác trong phòng, vẻ đẹp của nó được tôn vinh hơn nữa bởi những tia nắng mặt trời lan tỏa trong không gian đó, khiến tôi vừa chăm chú nhìn vừa nghĩ: Trang trí nội thất hiệu quả bằng hoa tươi chỉ đơn giản là như thế; đó là một điểm nhấn giá trị trong căn phòng, khiến bất kỳ người nào bước vào phòng cũng phải ngoái nhìn và thưởng thức.